Bron 5: Zelfregulerend leren: Metacognitie

APA

KlasCement info@klascement.net. (2021b, October 3). Zelfregulerend leren: Metacognitie. KlasCement. https://www.klascement.net/video/123237/zelfregulerend-leren-metacognitie/

Samenvatting

Metacognitie, naast cognitie en motivatie, de derde dimensie van het zelfregulerend leren = manier waarop leerlingen hun eigen leren plannen, doelgericht sturen, opvolgen en evalueren. 

Leerlingen doen deze stappen vaak onbewust, maar om het zelfregulerend vermogen te ontwikkelen, is het belangrijk dat ze zich hiervan bewust worden. Het is de taak van de leerkracht om, opdracht na opdracht, de leerlingen hierbij te begeleiden. 

Een ideale manier daarvoor is om met de leerlingen een gesprek te hebben om te leren over het leren. Leerlingen leren op die manier te formuleren hoe ze een opdracht aangepakt hebben. Op die manier maken ze het proces zichtbaar voor zichzelf, maar ook voor anderen. Het is wel belangrijk dat de focus van het gesprek op het proces ligt en niet alleen op het wel of niet gelukt zijn ervan. Mogelijke vragen daarbij zijn: "Wat heb je gedaan om het te doen lukken?", "Wat ging vlot?", "Wat ging nog niet zo vlot?", "Welke obstakels kwam je tegen?"

Een belangrijke bedenking die professor Van Keer hierbij maakt, is dat deze reflectie pas zinvol is als leerlingen eerst geleerd hebben welke strategieën ze kunnen gebruiken om een opdracht tot een goed einde te brengen. 

Er bestaan verschillende hulpmiddelen om het metacognitieve aspect van het leren te ondersteunen. Zo kan je de leerlingen stappenplannen aanbieden of andere visuele middelen, zoals schema's of mindmaps, de OVUR-strategie toepassen of visuele instrumenten gebruiken om de tijd weer te geven. Een schoolagenda kan een hulpinstrument zijn als hij effectief als plannings- en reflectiedocument ingezet wordt. Opnieuw iets waar je als leerkracht je leerlingen bij zal moeten begeleiden. 

Metacognitie gaat ook over het evalueren van zichzelf, bijvoorbeeld door zelfevaluatie of peerevaluatie. Door leerlingen de kans te geven om aan de hand van verbetersleutels zichzelf en anderen te verbeteren, leer je hen enerzijds om feedback te geven en anderzijds om hun eigen proces in vraag te stellen. 

Evaluatie mag niet alleen om productevaluatie gaan, maar ook het proces moet beoordeeld worden. Vandaag is er nog te vaak alleen maar oog voor het resultaat: de punten op de toets of op de taak. Bij procesevaluatie laat je de leerlingen stilstaan bij vragen als: "Hoe heb je het aangepakt?", "Zou je het volgende keer opnieuw zo doen of wat kan anders?", Wat kan je leren van de aanpak van je medeleerling?"

Nut voor praktisch deel

Het plannings- en reflectiedocument dat we maken behoort vooral tot de metacognitieve dimensie van het zelfregulerend leren. Het is voor ons dus belangrijk om deze dimensie goed af te bakenen, maar ook de samenhang met de andere dimensies goed te begrijpen. 

Aan de ene kant wordt er ingegaan op het mondeling begeleiden van leerlingen bij het ontwikkelen van het zelfregulerend vermogen aan de hand van een leergesprek, maar aan de andere kant wordt ook het belang van schriftelijke of visuele ondersteuning, zoals een plannings- en reflectiedocument benadrukt. 

Concreet nemen we uit dit artikel ook inspiratie voor de vragen in ons plannings- en reflectiedocument, met uitdrukkelijke focus op het proces en niet (alleen) op het product.